(παραθέτω το δεύτερο μέρος του άρθρου στο ΒΗΜΑ σχετικά με τη νέα έκδοση του διαγνωστικού εγχειριδίου DSM και του αντιλόγου που έχει εκφραστεί- υπογραμμίσεις δικές μου)
Ο καθηγητής Ντέιβιντ Ελκινς έχει ξεκινήσει αγώνα στις ΗΠΑ ενάντια
στην αναθεώρηση του εγχειριδίου των ψυχικών διαταραχών που επιχειρείται
από την Αμερικανική Ψυχιατρική Ενωση
Για δραματικές συνέπειες στη ζωή κυρίως των παιδιών, των εφήβων και
των ηλικιωμένων από τη μελλοντική εφαρμογή των κανόνων του αναθεωρημένου
εγχειριδίου κάνει λόγο μιλώντας στο «Βήμα» ο Ντέιβιντ Ελκινς, ομότιμος
καθηγητής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Πέπερντιν των ΗΠΑ και πρόεδρος
της Εταιρείας Ανθρωπιστικής Ψυχολογίας που ανήκει στην Αμερικανική Ενωση
Ψυχολόγων. Η συνομιλία μας με τον καθηγητή Ελκινς δεν είναι τυχαία:
πρόκειται για τον πρωτεργάτη του αμερικανικού κειμένου διαμαρτυρίας προς
την ΑΡΑ, ο οποίος ήταν και ο κύριος συγγραφέας ανοιχτής επιστολής που
εστάλη προς τους αρμοδίους της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Ενωσης στην
οποία ζητείται η σύσταση ανεξάρτητης επιτροπής ειδικών που θα
αξιολογήσει τα καίρια και «επικίνδυνα» σημεία του εγχειριδίου. «Τόσο
στις ΗΠΑ όσο και σε πολλές άλλες χώρες του δυτικού κόσμου υπάρχει ήδη
πρόβλημα με την υπερσυνταγογράφηση ψυχιατρικών φαρμάκων σε παιδιά, όπως
αυτά με διαταραχή υπερκινητικότητας και διάσπασης της προσοχής, ακόμη
και από την ηλικία των τεσσάρων ετών. Την ίδια στιγμή ο παγκόσμιος
πληθυσμός γηράσκει και η υπερδιάγνωση ψυχικών νόσων σε αυτόν θα
δημιουργήσει ένα τεράστιο “κοινό” με υποτιθέμενες ψυχικές διαταραχές που
θα λαμβάνει φαρμακευτικές θεραπείες οι οποίες συνδέονται ακόμη και με
σοβαρές παρενέργειες, χωρίς να τις χρειάζεται».
Ρωτήσαμε τον καθηγητή Ελκινς την άποψή του σχετικά με τα κίνητρα των
ειδικών της ΑΡΑ που οδηγούν σε αυτή την… ατελείωτη λίστα ψυχικών
διαταραχών. Η απάντησή του ίσως δίνει πολλές εξηγήσεις: «Το ένα τρίτο των μελών της ομάδας εργασίας της ΑΡΑ που έχει αναλάβει την αναθεώρηση του DSM
έχει δεσμούς με φαρμακευτικές εταιρείες. Υποπτευόμαστε λοιπόν ότι ως
έναν βαθμό όλα αυτά γίνονται για χάρη των δισεκατομμυρίων δολαρίων που
θα είναι το κέρδος από τη χορήγηση φαρμάκων – χωρίς βέβαια να
αμφισβητούμε ότι η πλειονότητα των μελών της ομάδας εργασίας είναι
σωστοί επαγγελματίες με επιστημονική ηθική. Και βέβαια μεγάλα είναι τα
κέρδη από την πώληση σε παγκόσμιο επίπεδο του αναθεωρημένου DSM που κυκλοφορεί κάθε φορά – οι εκτιμήσεις αναφέρουν ότι αγγίζουν τα 100 εκατομμύρια δολάρια». Είναι λοιπόν πολλά τα λεφτά…
Από την πλευρά του ο καθηγητής Κίντερμαν «φωτίζει» άλλες δύο
παραμέτρους σε ό,τι αφορά τα κίνητρα που οδηγούν σε αυτή τη «στρεβλή»
όπως τη χαρακτηρίζει αναθεώρηση. «Εκτός από τα πιθανά οφέλη για τη
φαρμακοβιομηχανία, μια επιθετική διαγνωστική τακτική είναι πολύ
“χρήσιμη” και για το ίδιο το επάγγελμα του ψυχιάτρου, αφού το να
χαρακτηρίζονται ως ψυχικά ασθενείς τόσο πολλοί άνθρωποι δημιουργεί μια
τεράστια πελατεία. Ομως για να μην είμαστε τόσο καχύποπτοι, μπορεί
πράγματι η Αμερικανική Ψυχιατρική Ενωση να επιθυμεί να βοηθήσει τον
πληθυσμό, αλλά εκτιμώ ότι το πράττει με λάθος τρόπο».
Η Αμερικανική Ψυχιατρική Ενωση θεωρεί βέβαια ότι ακολουθεί τον σωστό
δρόμο για την αναθεώρηση. Ποια ακριβώς είναι η θέση της; Θα σας την
παρουσιάσουμε μέσα από τις επίσημες απαντήσεις της Ενωσης προς τους
αντιδρώντες καθώς παρά τις επανειλημμένες προσπάθειές μας δεν μπορέσαμε
να λάβουμε κάποια απάντηση στα ερωτήματά μας από τους ιθύνοντες – μια
τακτική που όπως μας είπε ο καθηγητής Ελκινς είναι πάγια προς τον Τύπο.
Στα τέλη του περασμένου μήνα ο πρόεδρος της ΑΡΑ καθηγητής Ψυχιατρικής και Συμπεριφορικών Επιστημών στο Κολέγιο Ιατρικής Μπέιλορ Τζον Ολνταμ
σε απάντησή του στην ανοιχτή επιστολή του καθηγητή Ελκινς με την οποία
ζητείται η σύσταση ανεξάρτητης επιτροπής ειδικών που θα κρίνουν τις
«γκρίζες ζώνες» του εγχειριδίου αναφέρει ότι «ήδη η επιτροπή που
έχει συσταθεί περιλαμβάνει ειδικούς και ερευνητές που προέρχονται από
περίπου 100 διαφορετικά ακαδημαϊκά και ιατρικά ινστιτούτα ανά τον
κόσμο». Ο πρόεδρος της ΑΡΑ επισημαίνει ότι στο πλαίσιο της
συγκεκριμένης αναθεώρησης έχει γίνει η αναλυτικότερη μέχρι σήμερα
ανάλυση των διαταραχών και των κριτηρίων που τις προσδιορίζουν με βάση
τα τελευταία δεδομένα της ψυχιατρικής επιστήμης και προσθέτει ότι καθώς η
έρευνα θα ρίχνει περισσότερο φως στις ψυχικές διαταραχές θα μπορούν
πιθανώς να γίνουν αλλαγές στο αναθεωρημένο εγχειρίδιο και μετά την
κυκλοφορία του. Συμπληρώνει ότι το έργο της ομάδας συνεχίζεται μέσα από
έρευνες πεδίου που θα γίνουν σε ασθενείς προκειμένου να διαμορφωθούν τα
τελικά κριτήρια και να διορθωθούν τα οποιαδήποτε λάθη.
Η στάση της ΑΡΑ σε οποιαδήποτε συνεργασία για την αξιολόγηση των
διαγνωστικών κριτηρίων και των νόσων που περιλαμβάνονται στο DSM-5 είναι
αρνητική μάς λέει ο καθηγητής Ελκινς και προσθέτει ότι «θεωρώ τη
στάση αυτή αναμενόμενη. Οι αρμόδιοι της Ενωσης δεν θα μπορούσαν να
δεχθούν ότι οι ειδικοί της επιτροπής που διερευνούν την αναθεώρηση
έκαναν λάθος και δέχονται τώρα να κρίνουν το έργο τους άλλοι ειδικοί.
Ωστόσο νομίζω ότι μέσα από αυτή τη δημοσιοποίηση του θέματος μπορεί να
υπάρξει περισσότερη πίεση και ίσως και οι ίδιοι οι αρμόδιοι της ΑΡΑ
σκεφτούν ξανά αν θα έπρεπε να προχωρήσουν σε αλλαγές. Εμείς πάντως θα
συνεχίσουμε τον αγώνα μας».
Ποια είναι τα επόμενα βήματα σε αυτόν τον αγώνα; Ο καθηγητής Ελκινς τονίζει ότι «συνεχίζουμε
τη συλλογή υπογραφών ενώ προσπαθούμε να κάνουμε όσο περισσότερο γνωστό
μπορούμε το ζήτημα. Εκτιμούμε ότι παρά τις αντιδράσεις είναι πιθανό να
κυκλοφορήσει τελικώς το DSM-5 χωρίς ιδιαίτερες
μεταβολές. Ωστόσο θεωρούμε ότι μέσα από τη δημοσιοποίηση της υπόθεσης
πολλοί επαγγελματίες ψυχικής υγείας θα είναι ενήμεροι και ίσως τελικώς
γίνει ένα “μποϊκοτάζ” στο εγχειρίδιο».
Σε κάθε περίπτωση σύμφωνα με τον καθηγητή Ελκινς το συγκεκριμένο
ζήτημα είναι πρωτίστως ζήτημα κοινωνικής δικαιοσύνης και αντίδρασης στον
κοινωνικό «ρατσισμό». «Πιστεύουμε ότι οι καινούργιες οδηγίες του DSM θα βλάψουν πάρα πολλούς ανθρώπους για αυτό και συνεχίζουμε ακάθεκτοι το έργο μας» λέει και καταλήγει γλαφυρά: «Με βάση τα νέα κριτήρια δεν θα υπάρχει σε λίγο κανένας άνθρωπος που να μη θεωρείται ψυχικά ασθενής!».
Σας επιτρέπεται, προς το παρόν, να γελάσετε με αυτό το σχόλιο. Και λέμε
προς το παρόν διότι μελλοντικά μπορεί και το γέλιο να ενταχθεί στις
ψυχικές διαταραχές…
ΤΙ ΓΙΝΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Δύο είναι τα κύρια «ευαγγέλια» που χρησιμοποιούν σήμερα οι
επαγγελματίες ψυχικής υγείας παγκοσμίως για τη διάγνωση των ψυχικών
νόσων, αναφέρει στο «Βήμα» ο καθηγητής Ψυχιατρικής του Αριστοτελείου
Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και πρόεδρος της Ελληνικής Ψυχιατρικής
Εταιρείας κ. Ι. Γκιουζέπας: «Το πρώτο είναι το Παγκόσμιο Ταξινομικό Σύστημα – η τελευταία έκδοσή του είναι η ICD10
– που εκδίδεται από την Παγκόσμια Ψυχιατρική Εταιρεία. Η δέκατη έκδοση
εξεδόθη βέβαια το 1994 και οδεύει και αυτή προς αναθεώρηση η οποία θα
γίνει πιθανώς το 2015. Και υπάρχει βέβαια και το DSM4 της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Ενωσης το οποίο βρίσκεται ήδη σε διαδικασία αναθεώρησης που συνοδεύεται από πολλές αντιδράσεις».
Ποιο «ευαγγέλιο» ακολουθούν όμως οι ειδικοί στη χώρα μας; «Τόσο
στη δική μας χώρα όπως και σε άλλες ευρωπαϊκές το ποιο σύστημα θα
ακολουθήσει ο κάθε ψυχίατρος εξαρτάται από τη “σχολή” από την οποία
προέρχεται. Το αμερικανικό σύστημα είναι συνήθως πιο αποδεκτό σε ό,τι
αφορά τις δημοσιεύσεις σε επιστημονικά περιοδικά, ενώ στο πεδίο της
δημόσιας υγείας και των διαγνώσεων σε ασθενείς ακολουθείται περισσότερο
το ICD10. Ωστόσο τα δύο συστήματα δεν έχουν τεράστιες διαφορές, γίνεται προσπάθεια για σχετική ομοιομορφία» εξηγεί
ο πρόεδρος της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας. Ετσι κανένας δεν ξέρει
εάν οι… αμερικανόφερτες αλλαγές του DSM5 θα συμπαρασύρουν μελλοντικά και
την αναθεώρηση του «εγχειριδίου» της Παγκόσμιας Ψυχιατρικής Εταιρείας.
Σε ό,τι αφορά τη νέα ταξινόμηση της Αμερικανικής Ψυχιατρικής
Εταιρείας ο κ. Γκιουζέπας αναφέρει ότι οι τροποποιήσεις που προτείνονται
δέχονται πράγματι έντονη κριτική σχετικά με το ότι η παρεκκλίνουσα
συμπεριφορά θα μπορεί να θεωρείται αβίαστα ψυχική νόσος. Ο καθηγητής
σημειώνει ότι η προσοχή σχετικά με τη νέα αναθεώρηση πρέπει να στραφεί
κυρίως στα παιδιά, καθώς πολλές από τις νέες ψυχικές διαταραχές που
εισάγονται στο εγχειρίδιο αφορούν τις «ευάλωτες» μικρές ηλικίες.
Σχόλια