Με αφορμή την προβολή της ταινίας The Black Swan (Ο Μαύρος Κύκνος), έχουν γραφτεί αρκετά τελευταία σχετικά με την σχέση της ψυχικής διαταραχής με το ταλέντο, αλλά και με το πόσο κουράζεται ο ανθρώπινος ψυχισμός από την καταπόνηση των ατόμων που αγωνίζονται σε "αρένες" υψηλότατων επιδόσεων (πρωταθλητισμό, παγκόσμια σκηνή, κτλ). Κάντε κλικ
εδώ για το σχετικό άρθρο του Βήματος, όπου περιγράφονται βιώματα από διάφορους χώρους.
Τα θέματα που θίγονται στην ταινία αυτή από την άποψη της ψυχολογίας είναι πολλά:
- τελειομανία: η αριστεία απαιτεί τελειότητα και αφήνει πολύ στενά περιθώρια για αυτοσυγχώρεση και ελαστικότητα, φτάνοντας συχνά σε υπερβολικές, μη ρεαλιστικές απαιτήσεις από τον εαυτό.
- στάση γονέων απέναντι στις υψηλές επιδόσεις: είναι λεπτή η γραμμή ανάμεσα στην υποστήριξη και την καταπίεση που θέτει ο έλεγχος και οι υψηλές προσδοκίες. Ο γονιός καλείται να υποστηρίξει το παιδί του, ενθαρρύνοντας τα σχετικά όρια (π.χ. συνεισφέροντας στον έλεγχο του τρόπου ζωής, όπως της διατροφής) αλλά από την άλλη η αυστηρότητά του μπορεί να φτάσει στην υπερβολή, καθώς το άτομο ταυτίζει την επιτυχία στο πεδίο με την ικανοποίηση και αγάπη του γονέα.
- διατροφικές διαταραχές και χορός: ο χορός, συγκεκριμένα αθλήματα, ο χώρος της μόδας, είναι από τους κατεξοχήν χώρους όπου ο έλεγχος του σωματικού μεγέθους και βάρους είναι εξαιρετικά αυστηρός. Σε ένα πλαίσιο στο οποίο το βάρος είναι τόσο συγκεκριμένο, είναι πολύ εύκολο να ανθήσουν διατροφικές διαταραχές, ασθένειες δηλαδή που έχουν να κάνουν με άσκηση στον αυτοέλεγχο αλλά φυσικά και με ανθυγιεινούς τρόπους ελέγχου του βάρους.
- ανταγωνιστικότητα και ψυχικές αντοχές: η αριστεία σε οποιονδήποτε τομέα σημαίνει και αντοχές σε ανταγωνιστικά κλίματα, αλλά και αντιμετώπιση κακεντρεχών σχολίων, άμιλλα, κοινωνικές δεξιότητες για τη διατήρηση υγιών σχέσεων με τους συναγωνιστές, επιμονή και προσήλωση στα κίνητρα.
- δερματιλλομανία (έστω κι αν τελικά στην ταινία λαμβάνει συμβολικό ρόλο): πρόκειται για μια καταναγκαστική διαταραχή που συνδέεται είτε με τη δυσμορφοφοβία, είτε με ιδεοληψίες, είτε με αποτυχημένη απόπειρα για διαχείριση άγχους.
- δημιουργικότητα και ψύχωση: σε αυτό το μπλογκ έχουμε αρκετές φορές μελετήσει το θέμα της σχέσης ανάμεσα στη δημιουργικότητα και την ψυχική ασθένεια. Η δημιουργικότητα σημαίνει ότι το μυαλό είναι δεκτικό σε περισσότερα ερεθίσματα και παλεύει να τα επεξεργαστεί αφιλτράριστα, ώστε να τα συνδυάσει με πρωτότυπο τρόπο. Κάτι το οποίο μοιάζει με ορισμένες λειτουργίες του μυαλού των σχιζοφρενών και των διπολικών ατόμων, χωρίς όμως να ξέρουμε ακόμα αν υπάρχει αιτιακή σχέση μεταξύ τους.
- διαχείριση άγχους για τις παραστάσεις μπροστά σε κοινό: είναι και από τους κύριους λόγους που τραγουδιστές, ηθοποιοί και χορευτές συχνά θα καταλήξουν στη χρήση ουσιών. Η έκθεση μπροστά σε ένα κοινό είναι ψυχοφθόρα και στρεσογόνα, καθώς το παραμικρό λάθος θα γίνει εκτεθειμένο, το άτομο με το παραμικρό θα γίνει βορά στους κριτικούς, το λάθος δεν είναι διορθώσιμο, καθώς η παράσταση είναι ζωντανή.
- διαφύλαξη προσωπικής ψυχικής ακεραιότητας στην ενσάρκωση ρόλων: γενικότερα η τέχνη απαιτεί την απελευθέρωση των λογικών αναστολών και την άφεση του νου στην έμπνευση, για να περάσει στη δημιουργία. Ειδικά όταν πρόκειται ένα άτομο να ενσαρκώσει έναν ρόλο, μπαίνει σε μια διαδικασία απο-προσωποποίησης, χρειάζεται δηλαδή να "βγει" από τον εαυτό του και να μεταμορφωθεί προσωρινά σε κάτι άλλο. Οπωσδήποτε χρειάζονται ιδιαίτερα αυξημένες ψυχικές αντοχές για κάτι τέτοιο.
Σχόλια