Εκφοβισμός- υπήρχε πάντα;

Με αφορμή συζητήσεις για το θέμα του εκφοβισμού, να παραθέσουμε μερικά στοιχεία και σκέψεις. 
Υπήρχε πάντα το φαινόμενο του εκφοβισμού ή είναι κάτι καινούριο;
Εκφοβισμός υπήρχε πάντα στις ανθρώπινες κοινωνίες. Πάντα το διαφορετικό τραβά την προσοχή και πάντα υπάρχουν και άνθρωποι με χαμηλή αυτοεκτίμηση, που αναζητούν θύματα, για να νιώσουν πιο ισχυροί ταπεινώνοντάς τα, και υπάρχουν και δειλά άτομα που θυματοποιούνται και δεν μπορούν εύκολα να υπερασπιστούν τον εαυτό τους.
Αν σκεφτείτε λίγο τα σχολικά σας χρόνια, το πιο πιθανό είναι να θυμηθείτε περιστατικά στα οποία ήσασταν θύματα οι ίδιοι ή συμμαθητές/τριες σας:

• κοροϊδία σε παιδιά με ειδικές ανάγκες όπως νοητική υστέρηση
• κρούσματα σεξουαλικού εκφοβισμού με "χουφτώματα"
• πειράγματα στον καλό μαθητή- απουσιολόγο-σημαιοφόρο ότι είναι "φυτό"
• παρατσούκλια για το παιδί που φορούσε γυαλιά ή σιδεράκια 
• πειράγματα στο μαθητή ή τη μαθήτρια που έχει πρόωρη ανάπτυξη
• πειράγματα για το παιδί διαφορετικής εθνικότητας ή θρησκεύματος

Κάποτε το λέγαμε "πείραγμα", σήμερα πλέον έχει όνομα και περιλαμβάνει ένα μεγάλο εύρος από συμπεριφορές που άλλοτε, επειδή δεν υπήρχαν γνώσεις σχετικά με τις επιπτώσεις του φαινομένου, γονείς και εκπαιδευτικοί δεν το έπαιρναν και τόσο στα σοβαρά. Πολλοί γονείς ακόμα και σήμερα αγνοούν τη σοβαρότητα του εκφοβισμού και, ακόμα και όταν το παιδί τους εκμυστηρευτεί κάτι τέτοιο, απαντούν με εκφράσεις όπως "κάτι θα έκανες κι εσύ για να τον προκαλέσεις", "αν δεν πάθεις, πώς θα σκληραγωγηθείς" ή "υπερβολές, είσαι πολύ ευαίσθητος". 

Μπορεί τα πράγματα να είναι όντως σοβαρά. Μπορεί όμως όντως να πρόκειται για υπερβολικές αντιδράσεις. Ακόμα και στη δεύτερη περίπτωση, για να πληγώθηκε τόσο ένα παιδί, αξίζει να το προσέξουμε, κάποια έκκληση για βοήθεια μας απευθύνει, κάπως θα πρέπει να το υποστηρίξουμε και να το βοηθήσουμε να διαχειριστεί ένα περιστατικό.

Σήμερα πολλοί από αυτούς που μας κάνουν κακό είναι πιθανότατο να υπήρξαν ή θύτες ή θύματα εκφοβισμού στο παρελθόν τους. Ο οδηγός που μας κοντράρει στην οδήγηση, ο υπάλληλος που μας προσέβαλε, κάποιος που μας έβρισε. Είτε έτσι έχει μάθει να κάνει (μιμούμενος συμπεριφορές που έβλεπε) είτε υπήρξε θύμα εκφοβισμού που του άφησε τραύματα και απωθημένες ανάγκες να "επιστρέψει" αυτή τη συμπεριφορά που δέχτηκε- ακόμα και αν δεν το κάνει συνειδητά. Έτσι, καταλαβαίνουμε τι θα μπορούσε να είχε προληφθεί και αποφευχθεί, αν στο σχολείο αναγνωριζόταν ως έννοια ο εκφοβισμός. Τα παιδιά θα είχαν περισσότερο θάρρος να τον καταγγείλουν, οι εκπαιδευτικοί θα γνώριζαν πώς να τον χειριστούν, οι γονείς θα θορυβούνταν έγκαιρα και το σχολείο δυναμικά θα αντιμετώπιζε τα περιστατικά.

Αναγνωρίζουμε λοιπόν ότι δεν είναι υπερβολή να μιλάμε για εκφοβισμό. Αν κάτι ενοχλεί ένα παιδί, κάποιος λόγος θα υπάρχει. Η "σκληραγώγηση" θα δημιουργήσει μηχανισμούς άμυνας και θα αφήσει το τραύμα να δώσει ανεξίτηλα σχεδόν αποτυπώματα στην παιδική ή εφηβική αυτοεκτίμηση. Αυτό που χρειάζεται είναι όχι να κάνουμε κήρυγμα στο παιδί που παραπονιέται ότι θυματοποιήθηκε, αλλά να ακούσουμε προσεκτικά τι έχει να πει για το συμβάν και να κάνουμε μετά την αντίστοιχη παρέμβαση ανάλογα με τη σοβαρότητα του περιστατικού.
Σίγουρα πάντως η συζήτηση για τον εκφοβισμό δεν είναι μόδα και δεν έχει να κάνει με την υπερπροστασία αλλά με την προστασία από εμπειρίες που αποδεδειγμένα είναι επικίνδυνες για την ψυχική αλλά ακόμα και για τη σωματική υγεία ενός ανθρώπου, ακόμα και μακροπρόθεσμα.