Οι γιορτές σε πολλές χώρες του κόσμου συνδέονται με την υπερκατανάλωση τροφής. Είναι αλήθεια ότι έχουν γίνει υπολογισμοί οι οποίοι διαπιστώνουν ότι κατά τη διάρκεια ενός χριστουγεννιάτικου δείπνου καταναλώνονται χιλιάδες θερμίδες. Η περιστασιακή αυτή υπερφαγία είναι δικαιολογημένη και δεν είναι επιβλαβής για τον μέσο διατρεφόμενο. Ωστόσο, αν κάποιος έχει ευαισθησία σε διατροφικά ζητήματα, οι γιορτές από μόνες τους μπορεί να επιφορτίσουν ένα άτομο με επιπρόσθετες δυσκολίες, ακόμα και να τις μετατρέψουν σε εφιάλτη. Γιατί όμως συμβαίνει αυτό;
Ο ρόλος του εθίμου:
Οι γιορτές αποτελούν μια περίοδο κατά την οποία τηρούνται διάφορα έθιμα. Κάποια από αυτά αφορούν την ετοιμασία και την κατανάλωση συγκεκριμένων φαγητών ή γλυκών: τσουρέκια, αυγά, κουλουράκια, αρνί κτλ για το Πάσχα, κουραμπιέδες, μελομακάρονα, δίπλες, γαλοπούλα, γέμιση, χοιρινό, βασιλόπιτα κτλ. για τα Χριστούγεννα. Ανάλογα με την παράδοση κάθε περιοχής ή και οικογένειας. Οι γιορτές βέβαια διανθίζονται και από πολλά άλλα έθιμα. Πολλά όμως έχουν εγκαταλειφθεί και ο σύγχρονος άνθρωπος "κρατά" όσα έθιμα ο ίδιος βρίσκει ευκολότερα και πιο ευχάριστα στη χρήση. Είναι ένα αποτέλεσμα όχι της "κρίσης αξιών", όπως πολλοί θέλουν μελοδραματικά να πιστεύουν, αλλά της εξέλιξης, της αλλαγής του τρόπου ζωής, της φυσικής πορείας ενός ανθρώπου προς το διαφορετικό. Επιλέγουμε να κρατήσουμε διατροφικά έθιμα διότι είναι ευκολότερα, πιο προσβάσιμα και φυσικά δημιουργούν μεγαλύτερη απόλαυση και ηδονή. Ο εγκέφαλός μας άλλωστε πάντα ελκυόταν περισσότερο από τις εύκολες και γρήγορες λύσεις, καθώς είναι εκπαιδευμένος να ανταποκρίνεται περισσότερο στους σχετικούς νευροδιαβιβαστές που απελευθερώνονται στην γρήγορη-εύκολη απόλαυση.
Ο ρόλος της σπανιότητας της λιχουδιάς:
Οι γιορτές λοιπόν σημαίνουν την παρουσία νέων, περιστασιακών λιχουδιών. Όταν κάτι δεν υπάρχει στην καθημερινότητά μας αλλά εμφανίζεται περιστασιακά, τότε αποκτά ακόμα μεγαλύτερη ενισχυτική αξία. Ο εγκέφαλός μας (αλλά και διάφορες κοινωνικές πιέσεις) δίνει εντολή "φάε τώρα που υπάρχει, γιατί μετά δε θα υπάρχει, του χρόνου πάλι". Έτσι ελκυόμαστε ακόμα περισσότερο από την περιστασιακή λιχουδιά, ακόμα και αν τελικά κάποιος μπορεί να βρει βραστά αυγά, τσουρέκια και κουραμπιέδες και τον υπόλοιπο χρόνο (το παραδοσιακό "περιτύλιγμα" είναι που κάνει τη διαφορά).
Ο ρόλος της οπτικής όρεξης:
Κάτι ακόμα που επηρεάζει τη διατροφική συμπεριφορά κατά τη διάρκεια των γιορτών είναι η οπτική έκθεση σε τροφές και η εύκολη πρόσβαση σε αυτές. Η όρεξη δεν είναι το ίδιο πράγμα με την πείνα. Η όρεξη αφορά τον ερεθισμό της επιθυμίας να φάμε και για άλλους λόγους πέρα από την πείνα. Στην περίπτωση των χριστουγεννιάτικων εορτών, είθισται να τοποθετούμε πιατέλες με χριστουγεννιάτικα γλυκά σε κοινή θέα, όπως και ξηρούς καρπούς και διάφορες άλλες λιχουδιές, συνήθως όχι και τόσο υγιεινές, ώστε να μην πειράζει η υπερκατανάλωσή τους. Ακόμα και αν κάποιος δεν ταλαιπωρείται από διατροφικές δυσκολίες, η όψη και μόνο θα οδηγήσει σε κάποιες δοκιμές χωρίς απαραίτητα να προηγείται πείνα.
Τα ομαδικά γεύματα:
Έχει αποδειχτεί ότι τα μεγάλα και επίσημα γεύματα οδηγούν σε υπερκατανάλωση, σε ένα ομαδικό υπερφαγικό επεισόδιο. Όταν κάποιος έχει ήδη δυσκολίες με το φαγητό του, μια τέτοια εμπειρία μπορεί να δημιουργήσει τρομερές τύψεις ή να πυροδοτήσει μια σειρά από βουλιμικά ή υπερφαγικά επεισόδια. Το φαγητό ενώνει τους ανθρώπους στα γεύματα αυτά και συχνά χρησιμοποιείται ως ένας τρόπος να καλύπτονται άλλα κενά και προβλήματα. Οι συνδετημόνες έχουν γεμάτο στόμα και μιλούν λιγότερο, ενώ το αλκοόλ δρα πιο συγχωρετικά- φαγητό και αλκοόλ κρατάνε τους ανθρώπους απασχολημένους και τις σχέσεις ομαλότερες. Η προσφορά μάλιστα φαγητού γίνεται συχνά πολύ πιεστική, και όταν κάποιος ήδη δυσκολεύεται στη σχέση του με τη διατροφή του, αυτό μπορεί να τον φορτίσει πολύ συναισθηματικά.
Η τριβή με την οικογένεια:
Οι διατροφικές δυσκολίες επιδεινώνονται όταν εμφανίζονται συγκρούσεις, εντάσεις, τριβές και προβλήματα στη ζωή μας. Όσο κι αν η οικογένεια είναι ένας πολύ σημαντικός παράγοντας στη ζωή του ανθρώπου, αποτελεί επίσης μια πηγή προβλημάτων. Η συνύπαρξη με τους οικείους προσφέρει ευχαρίστηση και ζεστασιά αλλά και δημιουργεί εντάσεις και τριβές. Ιδίως στις διατροφικές διαταραχές, γνωρίζουμε καλά ότι αιτία τους δεν είναι το ίδιο το φαγητό αλλά αυτό αποτελεί έναν επιφανειακό τρόπο διαχείρισης άλλων προβλημάτων, μια παρακαμπτήρια οδό που ακολουθεί ένα άτομο δηλαδή για να αποφύγει καταστάσεις ή να ξεσπάσει συναισθηματικά όταν έχει πιεστεί.
Έτσι, καταλαβαίνουμε από τα παραπάνω ότι οι γιορτές αποτελούν έντονες συναισθηματικά καταστάσεις στις οποίες μάλιστα πρωταγωνιστεί και το φαγητό. Συχνά στις γιορτές οι άνθρωποι καταπιέζονται να περάσουν όμορφα, επηρεασμένοι από την εμπορική διάσταση των εορτών. Ερχόμαστε σε τριβή με περισσότερους ανθρώπους και με περισσότερα επίσημα γεύματα, κυριαρχούν λιχουδιές (συχνά μάλιστα μετά από περίοδο νηστείας, άρα αποστέρησης) και μια γενική αναστάτωση που βγάζει τους ανθρώπους από τη ρουτίνα. Αυτά τα χαρακτηριστικά κάνουν τις γιορτές ιδιαίτερα ελκυστικές για κάποιους αλλά και ιδιαίτερα δύσκολες για κάποιους άλλους. Η ρουτίνα προσδίδει μια ασφάλεια και μια αίσθηση ελέγχου, ενώ η αποδιοργάνωση των εορτών δημιουργεί άγχη. Έτσι, αν ανήκετε σε εκείνους τους ανθρώπους που κατά τη διάρκεια των εορτών βιώνουν δυσκολίες που σχετίζονται κυρίως με τη διατροφή τους ή αντανακλώνται σε αυτήν, χρειάζεται ιδιαίτερη ψυχραιμία, ηρεμία, υπομονή, ανοχή αλλά και τεχνάσματα, για να μπορέσετε να απολαύσετε τις γιορτές χωρίς βασανιστικά αρνητικά συναισθήματα. Θα ακολουθήσει άρθρο σχετικά με τρόπους διαχείρισης των δυσκολιών αυτών.
image: http://cdn.blisstree.com/files/2011/12/shutterstock_66174244.jpg
Σχόλια