Τι υποστηρίζει η θεωρία της πολλαπλής νοημοσύνης;Ο εμπνευστής της θεωρίας αυτής, Howard Gardner, υποστήριξε ότι δεν υπάρχει γενική νοημοσύνη, αλλά ένα άτομο μπορεί να είναι καλός σε κάτι ("ευφυής") χωρίς απαραίτητα να έχει υψηλό σκορ νοημοσύνης ή να είναι καλός και σε άλλα πράγματα. Αυτή η λεγόμενη "ανεξαρτησία" των προτεινόμενων νοημοσυνών του μοντέλου αυτού εναντιώνεται στην παραδοσιακή θεώρηση της γενικής νοημοσύνης (παράγοντα g), η οποία υποστηρίζει ότι η νοημοσύνη είναι μία και αποτελείται από επιμέρους ικανότητες του νου που συσχετίζονται ισχυρά μεταξύ τους.
Ποιες είναι οι νοημοσύνες, σύμφωνα με τη συγκεκριμένη θεωρία;
- Γλωσσική Νοημοσύνη
- Λογικο-μαθηματική Νοημοσύνη
- Χωροταξική νοημοσύνη
- Μουσική Νοημοσύνη
- Σωματοκιναισθητική Νοημοσύνη
- Διαπροσωπική Νοημοσύνη
- Ενδοπροσωπική Νοημοσύνη
Το γοητευτικό της θεωρίας της πολλαπλής νοημοσύνης είναι ότι ξεφεύγει από τις παραδοσιακές γνωστικές και ακαδημαϊκές πτυχές της νόησης και εκτείνεται και σε άλλους τομείς όπου κάποιος μπορεί να εκδηλώσει ικανότητες. Για παράδειγμα, υποστηρίζει ότι κάποιος μπορεί να έχει υψηλή μουσική νοημοσύνη, κιναισθητική νοημοσύνη, κ.τ.λ. Επίσης, ένας από τους λόγους που είχε ιδιαίτερα υψηλή απήχηση, είναι ότι η ταξινόμηση του Gardner μοιάζει πολύ με το περιεχόμενο του σχολικού προγράμματος (γλώσσα, μαθηματικά, μουσική, φυσική αγωγή, φυσική, κτλ). Οι εκπαιδευτικοί αγκάλιασαν τη θεωρία αυτή γιατί δεν υποτιμούσε κανένα μάθημα του αναλυτικού τους προγράμματος, σε αντίθεση με την παραδοσιακή θεώρηση της γενικής νοημοσύνης, που στοχεύει περισσότερο στην ανάλυση και περιγραφή της ευφυίας στα πιο "ακαδημαϊκά" μαθήματα (που αφορούν περισσότερο τις επιστήμες και όχι τις τέχνες, τις τεχνικές γνώσεις, τις σωματικές δεξιότητες και τις κοινωνικοσυναισθηματικές ικανότητες του ατόμου).
Από την άλλη μεριά όμως, η θεωρία αυτή, ως θεωρία νοημοσύνης, συνάντησε δριμύτατες κριτικές σχετικά με την επιστημονική της εγκυρότητα. Παραθέτω με μπλε χρώμα την κριτική και με κόκκινο τα αντίθετα επιχειρήματα.
- αυτά που ο Gardner αποκαλεί "νοημοσύνες" ουσιαστικά είναι ικανότητες- δεξιότητες και όχι νοημοσύνη. Άρα, ο θεωρητικός αυτός δεν επεκτείνει την έννοια της νοημοσύνης, αλλά την ακυρώνει, κάνοντάς την ταυτόσημη με την έννοια της ικανότητας γενικότερα και αποπροσανατολίζοντας από την αρχική της έννοια. Από την άλλη μεριά, η γενική νοημοσύνη είναι υπερβολικά στενή στον ορισμό των εφαρμογών της, ενώ θα έπρεπε να συμπεριλαμβάνει όλες τις πτυχές της νοητικής λειτουργίας και όχι μόνο εκείνες τις περιορισμένες που αξιολογούνται συνήθως και μέσα από τα αντίστοιχα τεστ νοημοσύνης.
- δεν υπάρχει συγκεκριμένη ερευνητική υποστήριξη της θεωρίας, καθώς βασίζεται σε υποθέσεις. Τα πειράματα που ισχυρίζεται ο εμπνευστής της θεωρίας ότι την υποστήριξαν ποτέ δεν επεξηγήθηκαν ούτε δημοσιεύτηκαν με τη μορφή που ισχυρίστηκε ο Gardner. Ο Gardner όντως δε βάσισε σε δικές του πειραματικές διαδικασίες, αλλά μελέτησε άλλα δεδομένα, όπως για παράδειγμα στοιχεία από άτομα που παρουσίαζαν εγκεφαλικές βλάβες, για να υποστηρίξει ότι κάθε "νοημοσύνη" εδράζει σε διαφορετικά σημεία του εγκεφάλου και, σε περίπτωση βλάβης, οι υπόλοιπες μπορεί να μείνουν ανεπηρέαστες.
- πρόκειται για μια θεωρία "υπερβολικά βολική", που ταιριάζει υπερβολικά με το σχολικό πρόγραμμα μαθημάτων, πράγμα που εξηγεί το ότι έγινε τόσο δημοφιλής στους εκπαιδευτικούς. Όντως, οι εκπαιδευτικοί την υποδέχτηκαν με μεγάλο ενθουσιασμό, καθώς εξυπηρετεί την ολιστική εκπαίδευση που δεν στοχεύει μόνο στην παραγωγή μελλοντικών επιστημόνων αλλά και στην καλλιέργεια πολλών άλλων δεξιοτήτων- παρόλα αυτά, πολλές φορές η θεωρία εφαρμόστηκε παρερμηνευμένη και με λανθασμένα ερασιτεχνικά εργαλεία (π.χ. "τεστ πολλαπλών νοημοσυνων" που χρησιμοποιήθηκαν με τρόπο εσφαλμένο επιστημονικά)
- υποστηρίζει την άποψη ότι "κάθε παιδί έχει μια μορφή ιδιοφυίας", πράγμα που σαφώς είναι άκυρο, καθώς υπάρχουν παιδιά που δεν έχουν υψηλές ικανότητες σε κανέναν τομέα. Ο παραδοσιακός ορισμός της γενικής νοημοσύνης και ο τρόπος με τον οποίο καταμετράται αυτή, όντως αδικεί πολλές ομάδες ατόμων (π.χ. με μαθησιακές δυσκολίες, με άλλα ταλέντα που δεν αξιολογούνται από τα συγκεκριμένα τεστ, με διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο, με δημιουργική και όχι συγκλίνουσα σκέψη, κτλ)- αυτό όμως δε σημαίνει ότι κάποιος με χαμηλή γενική νοημοσύνη θα έχει απαραίτητα υψηλή επίδοση σε κάποια άλλη από τις νοημοσύνες του μοντέλου του Gardner!
- τα χαρακτηριστικά ορισμένων νοημοσυνών δεν είναι παρά στοιχεία προσωπικότητας. Η κριτική αυτή αφορά και τη θεωρία της συναισθηματικής νοημοσύνης. Μέχρι τώρα δεν έχει καταστεί σαφές αν η ενδοπροσωπική και η διαπροσωπική νοημοσύνη είναι εντελώς ανεξάρτητες από τον τύπο προσωπικότητας και αν πρόκειται πραγματικά για νοημοσύνη. Επίσης, οι δύο αυτές "νοημοσύνες" φαίνεται να συμπίπτουν, καθώς είναι πολύ δύσκολο να διαχωριστούν (πράγμα που έχει αποδειχτεί και από παραγοντικές αναλύσεις).
Όπως έχουμε ξαναδεί, το πεδίο της νοημοσύνης προσφέρεται για αμέτρητα debate, με ανταλλαγή πολλών επιχειρημάτων και χρήση πολλών ερευνητικών δεδομένων. Ίσως να έχουμε μια νοημοσύνη που ο καθένας να τη διοχετεύει σε διαφορετικό τομέα, ανάλογα με τις εγγενείς κλίσεις ή με τα ερεθίσματα του περιβάλλοντος. Ίσως να δόθηκε υπερβολική έμφαση στις ακαδημαϊκές εκφράσεις της νοημοσύνης και να παραμελήθηκαν οι εφαρμογές της σε άλλους τομείς, όπως τις τέχνες, τον αθλητισμό, την επικοινωνία, την αυτογνωσία, κτλ. Ωστόσο, οφείλουμε να μην ασπαζόμαστε άκριτα μια θεωρία, να λαμβάνουμε υπόψην τα αποδεικτικά στοιχεία ή την απουσία αυτών και να κρατάμε τα θετικά και πειστικά επιχειρήματα της καθεμιάς.
Για τους αγγλομαθείς, εδώ μπορείτε να βρείτε μια λίστα από γνωστούς θεωρητικούς του χώρου και την κριτική που έχουν ασκήσει στη θεωρία της πολλαπλής νοημοσύνης.
Σχόλια