Εδώ μπορείτε να διαβάσετε (στα αγγλικά) ένα εξαιρετικό κείμενο που αναλύει γλωσσικά, εννοιολογικά, εκπαιδευτικά, ψυχολογικά μια φράση που όσοι ασχολούμαστε με τη χαρισματικότητα σίγουρα έχουμε ακούσει να μας την απευθύνουν: "όλα τα παιδιά είναι χαρισματικά". Με εφαλτήριο το περιεχόμενο του κειμένου αυτού, διατυπώνω μια σύντομη ανάλυση της φράσης αυτής:Μια φράση με (συχνά υποκριτικό) τόνο δημοκρατικότητας και παρηγορητικότητας. Μια φράση που αποδίδει ένα τόσο έντονο και (για τους γνώστες) ευδιάκριτο χαρακτηριστικό, σε όλο τον κόσμο, σαν να λέμε ότι όλα τα παιδιά είναι ψηλά, ή ξανθά, ή με φακίδες. Μια φράση που προσπαθεί με τόση υπερβολή να υπερπηδήσει ολόκληρους τομείς και ανακαλύψεις της επιστήμης, για να εκφράσει μια αγάπη προς όλα τα παιδιά ανεξαιρέτως, πέφτοντας στη συνηθισμένη παγίδα της υποψίας ότι είναι ελιτισμός να παραδεχόμαστε ότι μερικά παιδιά όντως είναι από τη φύση τους "πιο ψηλά".
Απλώς, σε αντίθεση με άλλες διαφορετικότητες, η υψηλότερη νοημοσύνη προκαλεί περισσότερες ενοχές. Με άλλη άνεση λέμε ότι κάποιος είναι ψηλός, έχει φακίδες, έχει πολύ καλή φωνή, παίζει πολύ καλό πιάνο, ζωγραφίζει υπέροχα, έχει το τάδε βάρος, έχει δυσλεξία, κτλ. Ίσως το γεγονός ότι η νοημοσύνη και η δημιουργικότητα είναι στενά συνυφασμένα με τις εκπαιδευτικές παροχές και άρα με το κοινωνικοοικονομικό επίπεδο; Σαφώς η υψηλή νοητική λειτουργία δεν είναι πάντα εμφανής στους μη ειδικούς (μάλιστα δεν εκφράζεται πάντα μέσα από τη σχολική επίδοση!). Παρόλο που η χαρισματικότητα ξέρουμε πια ότι εμφανίζεται ηλικιακά από πολύ νωρίς, συχνά τόσο εμφανώς, που προδίδεται η εγγενής της φύση, φέρνοντας το περιβάλλον σε έναν δευτερεύοντα, ενισχυτικό ρόλο.
Αν χρησιμοποιούσαμε ένα άλλο ουσιαστικό και λέγαμε "όλοι έχουν χαρίσματα", το νόημα θα ήταν διαφορετικό. Το 'χάρισμα' είναι ένας όρος που σχετίζεται με τα χαρακτηριστικά κάποιου, ενώ η χαρισματικότητα είναι ατομική διαφορετικότητα, ένας όρος που οι ειδικοί χρησιμοποιούν για να περιγράψουν τα παιδιά που έχουν εξαιρετικές επιδόσεις σε κάτι και που χρειάζονται διαφοροποιημένη εκπαίδευση και προσέγγιση γενικότερα. Άλλο "άγχη της καθημερινότητας", άλλο "αγχώδης διαταραχή".
Στη φράση "όλοι είναι χαρισματικοί", συγχέονται εκπαιδευτικά, ψυχολογικά, κοινωνικά επίπεδα νοημάτων και συγκρούονται αντικειμενικές, λογικές πεποιθήσεις [υπάρχουν παιδιά που δεν έχουν ιδιαίτερες επιδόσεις σε κανέναν τομέα] με τον συναισθηματισμό [είναι κρίμα που/ να υπάρχουν παιδιά που δεν έχουν ιδιαίτερες επιδόσεις σε κανέναν τομέα] .
Η φράση αυτή ίσως να στηρίζεται στο ασαφές περιεχόμενο των χαρισμάτων. Σαφώς, χρησιμοποιούμε τη λέξη "χαρισματικός" και σε περιπτώσεις που δεν αφορούν μόνο τη χαρισματικότητα, όπως τη μελετάμε στην ψυχολογία (δηλαδή ως γνωστική υπεροχή). Για παράδειγμα, λέμε "χαρισματική προσωπικότητα", για να αναφερθούμε σε κάποιον με γοητεία, εξωστρέφεια, καλές επικοινωνιακές δεξιότητες, γλυκύτητα, τρόπους, χιούμορ. Στην ψυχολογία όμως γνωρίζουμε καλά ότι άλλο η γνωστική πλευρά (νοημοσύνη) και άλλο η προσωπικότητα. Είναι γνωστές μάλιστα οι διαμάχες περί της έννοιας της συναισθηματικής νοημοσύνης, ότι δεν είναι δόκιμη μεταβλητή, καθώς δε φαίνεται να ξεχωρίζει ιδιαίτερα από την προσωπικότητα. Έτσι, συμβαίνει συχνά να χαρακτηρίζουμε κάποιον ως χαρισματικό, αλλά στην πραγματικότητα να αναφερόμαστε στον τύπο προσωπικότητάς του και όχι στη νοητική του λειτουργία.
Για τον συγγραφέα του άρθρου που ανέφερα αρχικά, η φράση "όλα τα παιδιά είναι χαρισματικά" τις περισσότερες φορές τίθεται ως απάντηση, ως απόκριση με τόνο ξεκάθαρα αμυντικό, ως αντίδραση ενόχλησης απέναντι στη σύγκριση μεταξύ ανθρώπων και την αμηχανία που ίσως προκαλεί το γεγονός ότι όλοι μας είμαστε διαφορετικοί μεταξύ μας. Και ότι κάποιοι είναι "ψηλότεροι". Η ισότητα παρερμηνεύθηκε με την ομοιότητα.
Είμαστε όλοι διαφορετικοί, όλοι ανόμοιοι, αλλά αυτό δεν προϋποθέτει ότι δεν είμαστε ίσοι. Όλα τα παιδιά έχουν το δικαίωμα στην εκπαίδευση που σέβεται τη διαφορετικότητά τους. Και πρέπει ως κοινωνία να είμαστε υποστηρικτικοί όχι μόνο στην ανεπάρκεια, όχι μόνο στο αθλητικό ταλέντο, αλλά και στο διανοητικό, και να μην το φοβόμαστε, να μην το θεωρούμε ταμπού.
Κλείνω μεταφράζοντας από την ιστοσελίδα της εθνικής ένωσης για τα χαρισματικά παιδιά στις ΗΠΑ:
Όλα τα παιδιά έχουν δυνατά σημεία και θετικά χαρακτηριστικά, αλλά δεν είναι όλα τα παιδιά χαρισματικά, με την εκπαιδευτική έννοια του όρου. Η ονομασία "χαρισματικός" στο σχολείο σημαίνει ότι, σε σύγκριση με άλλα παιδιά της ηλικίας ή της τάξης του, ένα παιδί έχει προηγμένη ικανότητα να μάθει και να εφαρμόσει ό,τι έμαθε σε ένα ή περισσότερα μαθήματα, ή στον αθλητισμό ή τις τέχνες. Αυτή η προηγμένη ικανότητα απαιτεί τροποποιήσεις στο συνηθισμένο πρόγραμμα διδασκαλίας, για να μπορούν αυτά τα παιδιά να μάθουν νέο υλικό και να κινητοποιηθεί ο νους τους. Χαρισματικός δε σημαίνει καλός, ή καλύτερος. Είναι ένας όρος που επιτρέπει στους μαθητές να εντοπιστούν, για να τους προσφερθούν υπηρεσίες που θα μπορέσουν να καλύψουν τις ιδιαίτερες μαθησιακές τους ανάγκες.
Διαβάστε περισσότερα σχετικά:
http://www.davidmyers.org/davidmyers/assets/Arent.Child.Gifted.pdf
http://giftedkids.about.com/od/gifted101/a/gifted_response_2.htm
http://www.hoagiesgifted.org/all_children.htm
Κ.Ε.
Σχόλια