Δε χρειάζομαι ψυχολόγο!- μέρος α'

"Γιατί να πάω σε ψυχολόγο;" αναρρωτιούνται πολλοί άνθρωποι ακόμα και στη σημερινή εποχή. Τα συνηθέστερα επιχειρήματα ή απόψεις που συναντά κανείς σχετικά με την επίσκεψη σε επαγγελματία ψυχικής υγείας αφορούν τα εξής:

• θα μου γράψει φάρμακα και θα καταλήξω να εξαρτώμαι από αυτά.
• θα προσπαθήσει να με πείσει να κάνω ψυχοθεραπεία χωρίς να τη χρειάζομαι, για να βγάλει λεφτά από μένα.
• η ψυχολογία δεν είναι επιστήμη- όλοι μας είμαστε ψυχολόγοι.
• δε χρειάζομαι ψυχολόγο- έχω την οικογένεια και τους φίλους μου.
• ένας φίλος μου πήγε σε ψυχολόγο και... (παρατίθεται μια ιστορία παράφορης αδικίας, αποτυχίας, εκμετάλλευσης κτλ.)

Όπως και σε πολλά άλλα πεδία, έτσι και στο χώρο της ψυχολογίας παρατηρούνται πολλοί μύθοι, άγνοια και αντιστάσεις. Ίσως λίγο περισσότεροι από άλλους χώρους, και αυτό οφείλεται στο ότι πρόκειται για ένα πεδίο το οποίο αφορά την ψυχική υγεία, τον εσωτερικό κόσμο του ανθρώπου, την ερμηνεία της συμπεριφοράς κτλ.- όλα αυτά είναι ευαίσθητα θέματα και μέχρι ενός σημείου είναι αιτιολογημένο να αμύνεται κάποιος προστατεύοντας τον εσωτερικό του κόσμο και τις προσωπικές του ικανότητες για τη ζωή του.

Κατ' αρχήν η επίσκεψη σε έναν επαγγελματία της υγείας (π.χ. σε έναν ορθοπεδικό) βασίζεται στην παραδοχή ότι

1. έχουμε μια ενόχληση η οποία επιφέρει εμπόδια στην καθημερινή μας λειτουργικότητα και 
2. δεν μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε μόνοι μας και άρα χρειαζόμαστε τη βοήθεια ενός ειδικού. 

Έτσι και στα θέματα ψυχικής υγείας, η επίσκεψη σε επαγγελματία- ειδικό βασίζεται σε αυτές τις δύο παραδοχές. Επειδή όμως αφορούν εσωτερικά θέματα, εκεί οι παραδοχές αυτές γίνονται πιο δύσκολα. Οι άνθρωποι λοιπόν συχνά αναπτύσσουν μηχανισμούς άμυνας όπως είναι αυτός της διανοητικοποίησης (μελέτης ή διατύπωσης επίσημης άποψης) ή της εκλογίκευσης (χρήσης φαινομενικά λογικών εξηγήσεων) και διαμορφώνουν συγκεκριμένες αντιλήψεις για να προσπαθήσουν να απορρίψουν και να ακυρώσουν την έννοια της ψυχολογίας. Ποιες είναι αυτές οι αντιλήψεις;

"Η ψυχή δε νοσεί"
Αυτό δεν είναι τυχαίο και συμβαίνει για συγκεκριμένους λόγους: πολλές πτυχές της κουλτούρας μας (θρησκευτικές, πολιτισμικές, πολιτικές, οικογενειακές κτλ.) υποστηρίζουν [βασισμένες σε έναν δυϊσμό της ανθρώπινης φύσης σε ψυχή/ σώμα- κάτι που πλέον η επιστήμη απορρίπτει] μια προσέγγιση της ανθρώπινης φύσης που (σε αντίθεση με τη σωματική υπόσταση) θέτει την ψυχική υπόσταση ως κάτι το αλάνθαστο, αλώβητο, δυνατό και τα παθήματα αυτής ως αυτο-ιάσιμα. Ενώ στο σωματικό πρόβλημα αναγνωρίζεται η αναγκαιότητα του ειδικού επιστήμονα που θα βοηθήσει στην αντιμετώπισή του, στη δυσκολία που έχει ψυχολογική προέλευση επικρατεί συχνά η αντίληψη ότι ένα άτομο μόνο μόνο του θα πρέπει να το αντιμετωπίσει. Η ψυχή παρουσιάζεται συχνά ως άφθαρτη, ο άνθρωπος ως αυθεντικά τέλειος και οι παθήσεις της ψυχικής υπόστασης ως αποτέλεσμα αδυναμίας που πρέπει μόνος του ο άνθρωπος να καταπολεμήσει. Συχνά μάλιστα οι παθήσεις της ψυχής αντιμετωπίζονται ως κάτι που ταυτίζεται με την αμαρτία και την επιρροή από σκοτεινές δυνάμεις.

"Μπορώ και μόνος μου!"
Μια ακόμα άποψη που απαντάται συχνά είναι ότι η ψυχοθεραπεία είναι μια υπερβολική πολυτέλεια που βασίζεται στην προϋπόθεση ότι, αν αρχίσουμε να "διυλίζουμε τον κώνωπα", ο άνθρωπος το παραμικρό θα το θεωρεί πρόβλημα, θα μειωθεί η ικανότητά του να αντιμετωπίζει τη ζωή και θα γίνει υπερευαίσθητος, μυγιάγγιχτος. Ο άνθρωπος όμως δεν είναι μηχάνημα και η ζωή είναι εξαιρετικά πολύπλοκη. Η παραδοχή ότι κάποιος δεν μπορεί μόνος του να τα καταφέρει είναι ένα εξαιρετικά σημαντικό, πολύπλοκο και γενναίο βήμα προς τη θεραπεία. Η ψευδαίσθηση της παντοδυναμίας και της υπερβολικής ψυχικής ανθεκτικότητας είναι μια αντίσταση απέναντι στην παραδοχή της ίδιας της ανθρώπινης φύσης. Σίγουρα υπάρχουν καταστάσεις που κάποιος μπορεί να τα καταφέρει μόνος του. Υπάρχουν όμως και πολλές καταστάσεις που είναι βασανιστικό και μάταιο να προσπαθήσει κανείς να ξεπεράσει κάτι- και συχνά επικίνδυνο.

(συνεχίζεται)