"Μαμά θέλω να κάνω δίαιτα"...και είμαι 10 χρονών

Όσοι έχουν ή συναναστρέφονται με παιδιά ξέρουν πολύ καλά το πόσο γρήγορα τα παιδιά αφομοιώνουν πληροφορίες και συναισθήματα, από πόσο πολλές πηγές προέρχονται αυτά και πόσο στρεβλωμένες είναι οι πληροφορίες που συλλέγουν και τα συναισθήματα που βιώνουν.

Η σύγχρονη βιβλιογραφία μας πληροφορεί ότι ο αριθμός των περιστατικών διατροφικών διαταραχών βρίσκεται σε αύξουσα πορεία και ότι ο μέσος όρος της ηλικίας των πασχόντων εμφανίζεται ολοένα και χαμηλότερος. Με απλά λόγια, ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι και από ολοένα και μικρότερες ηλικίες φαίνεται να πάσχουν από διαταραχές οι οποίες δημιουργούν προβληματική σχέση με τη διατροφή τους και με την εικόνα του σώματός τους.

Τι κάνουμε λοιπόν, όταν παρατηρούμε προειδοποιητικά σημάδια στα παιδιά, όπως π.χ. όταν πριν καν μπει στην εφηβεία το παιδί μας δείχνει να είναι δυσαρεστημένο από το σώμα του και να θέλει να κάνει δίαιτα; Θα ήταν πιο εύκολο να δώσουμε κατευθείαν συμβουλές και οδηγίες, αλλά είναι κατανοητό ότι το πρώτο βήμα είναι η ανάλυση, η ενδοσκόπηση και η εξερεύνηση του προβλήματος. Τι θα πρέπει να αναρρωτηθεί λοιπόν ο γονιός; Πριν αρχίσουμε να κατηγορούμε τη βιομηχανία της μόδας και των ΜΜΕ που δημιουργούν άπιαστα πρότυπα εξωτερικής εμφάνισης και εμμονής με την ομορφιά, προσπαθούμε να κάνουμε αυτοκριτική:

1. πώς μιλάμε στο σπίτι μας για το πάχος; πόσο εμείς οι ίδιοι αναφερόμαστε σε υγιεινές και ανθυγιεινές τροφές; πόσο συχνά αναφερόμαστε στο δικό μας πάχος (π.χ. "πότε θα χάσω κάνα κιλό"); κοροϊδεύουμε ή επικρίνουμε τους ανθρώπους με σωματικά ελαττώματα;
2. πόσο το παιδί εκτίθεται στα ΜΜΕ; υπάρχουν διαρκώς περιοδικά μόδας, fitness, lifestyle στο σπίτι; πόσες τηλεοράσεις παίζουν τακτικά μέσα στο σπίτι; πόσο συχνά κάθεστε με το παιδί σας να δείτε μαζί τηλεόραση, για να συζητάτε παράλληλα τις εικόνες που δέχεται, ώστε να μάθει να τις φιλτράρει με τρόπο κριτικό;
3. πώς είναι η διατροφή μέσα στην οικογένεια; υπάρχουν καυγάδες και συγκρούσεις σχετικά με το φαγητό; έχετε ταΐσει ποτέ με το ζόρι το παιδί; υπάρχουν αντιφατικά μηνύματα ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας; (π.χ. η γιαγιά να ταΐζει κρυφά το παιδί με κάτι απαγορευμένο)
4. πώς αντιδρούμε, όταν το παιδί μας τρώει περισσότερο ή λιγότερο από όσο πιστεύουμε ότι πρέπει; είναι οι γνώσεις μας σχετικά με τη διατροφή εμπεριστατωμένες; πόσο αγχωμένοι είμαστε για τη διατροφή των παιδιών μας; τι του λέμε (και τι τόνο φωνής, έκφραση στο πρόσωπο, στάση σώματος παίρνουμε), όταν τρώει περισσότερο ή λιγότερο από το κανονικό; 

Το δεύτερο βήμα είναι να κατανοήσουμε μερικά πράγματα για την παιδική ηλικία. Τα παιδιά δεν έχουν ακόμα αναπτύξει τις νοητικές δυνατότητες που έχουν οι μεγάλοι. Υπάρχουν πολλά πράγματα που τα παιδιά δεν καταλαβαίνουν ή τελοσπάντων τα εισπράττουν με διαφορετικό ή και στρεβλωμένο τρόπο. Αφομοιώνουν εύκολα και πληροφορίες αλλά και συναισθηματικές καταστάσεις και η μίμηση είναι για τα παιδιά ένας από τους κυριότερους τρόπους με τους οποίους μαθαίνουν τον κόσμο.  Τα παιδιά επίσης δέχονται πολύ ισχυρά μηνύματα και πέρα από αυτά που προέρχονται από το σχολείο και το γονιό: όπως και όλοι μας, έτσι και τα παιδιά δέχονται μηνύματα που τα πληροφορούν και τα πείθουν σχετικά με τις αξίες της ζωής και τα πρότυπα στα οποία πρέπει να συμμορφωθούν. Αυτά τα μηνύματα που όλοι δεχόμαστε δεν είναι συνειδητά: συσσωρεύονται στο "πίσω μέρος του μυαλού μας" και προσπαθούν να "βγούνε" προς τα έξω μέσα από συμπτώματα σκέψης και συμπεριφοράς. Για παράδειγμα: μαθαίνουμε να νιώθουμε ανεπαρκείς ως προς την εξωτερική μας εμφάνιση μέσα από την έκθεση στα ΜΜΕ και τη διαφήμιση και αρχίζουμε να νιώθουμε δυσαρέσκεια για το σώμα μας και να προσπαθούμε να το διορθώσουμε με παράλογους ελέγχους στη διατροφή μας.

Οι προβληματικές διατροφικές συμπεριφορές είναι ένα πρόβλημα πολύ σύνθετο για όλες τις ηλικίες. Επειδή τα αίτια είναι πολυπαραγοντικά, έτσι και η αντιμετώπισή τους χρειάζεται κινητοποίηση και παρέμβαση σε πολλά μέτωπα. Έχουν όμως και μια ακόμα ιδιαιτερότητα: είναι επείγουσες. Όσο πιο πολύ τις αγνοήσεις, τόσο πιο πολύ μεγαλώνει ο κίνδυνος να γιγαντωθούν και να οδηγήσουν σε σοβαρότερες διαταραχές. Και το κυριότερο χαρακτηριστικό τους είναι το εξής: ότι πρόκειται για συμπεριφορές-βιτρίνα. Συνήθως ένα άτομο χρησιμοποιεί τον τρόπο διατροφής του, για να συγκαλύψει (όχι  συνειδητά) άλλα προβλήματα, όπως για παράδειγμα:

• για να τραβήξει την προσοχή, επειδή νιώθει παραμελημένο
• για να παρηγορηθεί με το φαγητό, επειδή χρειάζεται κι άλλη προσοχή και έμπρακτη-εκδηλωμένη αγάπη
• για να ανεβάσει την αυτοεκτίμησή του ή για να αυτοτιμωρηθεί για την χαμηλή αυτοπεποίθησή του
• για να μιμηθεί έναν γονιό και να νιώσει περισσότερη αποδοχή και έγκριση.
• για να καταπραϋνει το άγχος, τη θλίψη, το πένθος, τη μοναξιά.

Έτσι, γίνεται κατανοητό ότι στις μικρότερες ηλικίες ο γονιός είναι αυτός που θα πρέπει να κινητοποιηθεί άμεσα για να παράσχει υποστήριξη στο παιδί του. Αυτή η ανάγκη δε σημαίνει ότι είναι ανεπαρκής ως γονιός- ίσα ίσα, ο γονιός που θα φροντίσει για τη σωματική και ψυχική υγεία του παιδιού του, είτε σε επίπεδο πρόληψης είτε παρέμβασης, είναι ο σωστός και υπεύθυνος γονιός.