Κατ' αρχήν ένα μακελειό ορίζεται ως μια μαζική δολοφονία που αφήνει πίσω πολλούς νεκρούς. Τα μακελειά που έχουν γίνει τα τελευταία πολλά χρόνια συμβαίνουν κυρίως στις ΗΠΑ και από νεαρούς άνδρες. Πρόκειται για προσεκτικά προσχεδιασμένα εγκλήματα από προσωπικότητες που περιγράφονται μετά ως ήσυχα, ιδιόρρυθμα και απόμακρα άτομα. Οι συμπεριφορές αποτελούν ηρωικές ή εκδικητικές πράξεις, ένα φινάλε μιας μάχης του δράστη με την κοινωνία, το σύστημα, το "εσείς". Ο δράστης, γεμάτος θυμό, πικρία, απογοήτευση, εκδικείται, ανταποδίδει και θέτει ηρωικό τέλος στον εαυτό του (συνήθως οι δράστες δεν αυτοκτονούν για να δείξουν τη μετάνοιά τους αλλά για να θέσουν ένα θριαμβευτικό τέλος στην προσωπική τους ιστορία). Και φυσικά μετά ακολουθεί θρήνος και ερωτηματικά.
Ένας από τους πρώτους στόχους στους οποίους στρέφεται ο κόσμος, για να αποδώσει ευθύνες και να εντοπίσει αίτια, είναι τα βιντεοπαιχνίδια. Η αλήθεια είναι ότι κυκλοφορούν πολλά εξαιρετικά βίαια βιντεοπαιχνίδια, που απευαισθητοποιούν τους παίχτες, συνηθίζοντάς τους σε ακραίες βίαιες συμπεριφορές. Όμως τα βιντεοπαιχνίδια έχουν σήμανση πάνω και προειδοποιούν τον αγοραστή για το περιεχόμενο. Άραγε οι γονείς διαβάζουν τη σήμανση αυτή, πριν κάνουν δώρο ένα βιντεοπαιχνίδι στα παιδιά τους;
Παρομοίως, ένας άλλος μεγάλος φταίχτης είναι η τηλεόραση και ο κινηματογράφος. Τα θεάματα που προβάλλονται είναι ολοένα και πιο βίαια και παρομοιάζουν μια βία καθαρή, μη ρεαλιστική, δικαιολογημένη, ακραία, ηρωική και συχνότατη. Έχουν καταμετρηθεί διαφορές στον αριθμό νεκρών και πυροβολισμών σε διάφορες ταινίες ανά τις εποχές και όντως πλέον η βία είναι κάτι πολύ προβεβλημένο. Εικόνες βίας όμως έχουμε δει όλοι- δεν θα αρπάξουμε όμως ένα όπλο να διαπράξουμε εγκλήματα όλοι. Ό,τι κι αν δείξει η τηλεόραση, αν ο γονιός "παρκάρει" απαθές το παιδάκι στην τηλεόραση (ως άλλη baby sitter), το παιδί θα αφομοιώσει άκριτα. Η παθητική πρόσληψη τέτοιων εικόνων, χωρίς κρίση, συζήτηση, αφύπνιση, επίγνωση και ευαισθητοποίηση, αυξάνει την επιρροή από τη βία που προβάλλεται από τα μέσα αυτά.
Πριν προχωρήσουμε σε άλλους παράγοντες όμως, να επισημάνουμε ότι η βία προβάλλεται όχι μόνο από "ξενόφερτες τηλεοπτικές σειρές και ταινίες" αλλά και από τα δελτία ειδήσεων, όταν αυτά χρησιμοποούν ακραίες εικόνες για την πρόκληση συναισθήματος που θα "ντύσει" πιο εμπορικά μια είδηση.
Αρκετά έχουν γραφτεί ακόμα και για την μουσική. Διάφορα είδη μουσικής (heavy metal κτλ.) ηχούν πιο "βίαια" στα αυτιά των επικριτών τους. Και πάλι μπορούμε να βρούμε εύκολους στόχους για να εξηγήσουμε τα αίτια ενός μακελειού. Αρκεί όμως ένα άκουσμα; Δεν υπάρχουν επαναστατικοί στίχοι και σε άλλα τραγούδια; Δεν είναι και η hip hop εξαιρετικά βίαιη και σεξιστική; Αν το πάρουμε έτσι, τότε μπορούμε να κατηγορήσουμε για τις αυτοκτονίες τα μελαγχολικά τραγούδια! Μακάρι να ήταν τόσο απλή η ερμηνεία της ψυχοπαθολογίας.
Πάμε λοιπόν σε έναν παράγοντα που είναι ο κεντρικός και βασικός στην ερμηνεία των μακελειών: την ψυχοπαθολογία. Ο μακελάρης είναι ένα άτομο που πάσχει από ψυχικές διαταραχές. Μπορεί να είναι καταθλιπτικός, παρανοϊκός, σχιζοφρενής, μανιοκαταθλιπτικός ή οτιδήποτε άλλο που να του θολώνει την κρίση και να τον κάνει πιο επιρρεπή στην καταφυγή σε βίαια μέσα για να σωπάσει τους δαίμονές του. Συνήθως όμως, ενώ όλοι παρατηρούν μια παράξενη, απόμακρη, αντικοινωνική συμπεριφορά, δε γίνεται παρέμβαση. Προτιμούμε την αποφυγή από τη δράση. Αφήνουμε μια βόμβα να χτυπάει και, αποφεύγοντας την έννοια της ψυχικής υγείας (γιατί μας δείχνει πόσο ευάλωτος είναι ο ανθρώπινος ψυχισμός και δε γνωρίζουμε τι στάση να κρατήσουμε), κρύβουμε το πρόβλημα "κάτω από το χαλί" και αδιαφορούμε για το πρόβλημα που υποθάλπεται και μεγεθύνεται μέσω της αγνόησης αυτής.
Παράλληλα η οικογένεια του δράστη συνήθως έχει επιδείξει την ίδια άγνοια και έχει "σηκώσει τα χέρια ψηλά", μη παρεμβαίνοντας στην κατάσταση. Πάντα στις περιπτώσεις αυτές εμφανίζονται δυσλειτουργικά στοιχεία στην οικογένεια. Και δεν εννοούμε μια πολύ συνηθισμένη περίπτωση όπως είναι ένα διαζύγιο, αλλά μια απουσία οικογενειακών σχέσεων, παράξενες οικογενειακές συμπεριφορές (π.χ. η μητέρα του μακελάρη ενθάρρυνε πιεστικά το γιο της στην τελειομανία), χρήση διάφορων μορφών βίας στο σπίτι (ψυχολογικής, σωματικής, λεκτικής).
Η κουλτούρα μιας χώρας και μιας εποχής επίσης δημιουργεί διάφορες προϋποθέσεις που συνεισφέρουν με τη σειρά τους σε τέτοιες συμπεριφορές. Στη σύγχρονη δυτική κουλτούρα επικρατεί για τα αγόρια και τους άντρες ένα πρότυπο που θέλει τον άντρα μυώδη, βίαιο, ψυχρό, απόμακρο, επιθετικό, ηρωικό, πολεμικό. Αν ρίξουμε μια ματιά στα παιδικά παιχνίδια, αυτό αρκεί για να απαντηθούν πολλά ερωτηματικά μας. Όταν εκπαιδεύουμε από νωρίς τα νεαρά αγόρια στο να κρατούν όπλα και να χρησιμοποιούν βία, δίνουμε ένα ακόμα ερέθισμα, ένα ακόμα κομμάτι στο παζλ.
Πολλοί αναρρωτιούνται γιατί αυτά τα φαινόμενα έχουν τόση άνθηση στην Αμερική (χωρίς να είναι η μοναδική χώρα βέβαια στην οποία εκτυλλίσσονται αυτά). Πολλοί χαρακτηρίζουν τις ΗΠΑ ως μια χώρα στην οποία έχει καλλιεργηθεί μια κουλτούρα φόβου απέναντι σε ένα αόριστο κακό- και γνωρίζουμε ότι ο φοβισμένος είναι αυτός που θα πατήσει ευκολότερα τη σκανδάλη. Η μαζική πρόκληση φόβου κάνει έναν λαό να είναι πιο εύπλαστος, πιο ανενημέρωτος, πιο επιρρεπής στα μηνύματα (π.χ. στον υπερκαταναλωτισμό) και πιο ευκολόπιστος πολιτικά και κοινωνικά. Μια γλαφυρή περιγραφή του πώς ο φόβος κυριάρχησε στην κουλτούρα της αμερικής κατά τη διάρκεια όλης της νεότερης ιστορίας και πώς συμβάδισε με την ανάπτυξη της οπλοχρησίας μπορείτε να παρακολουθήσετε εδώ.
Τέλος να προσθέσουμε έναν ακόμα παράγοντα που σχετίζεται με τον προηγούμενο: την εύκολη πρόσβαση σε όπλα. Στις ΗΠΑ είναι πάρα πολύ εύκολο να αποκτήσει κανείς όπλο. Η κουλτούρα της οπλοκατοχής και της οπλοχρησίας είναι εξαιρετικά διαδεδομένη. Βέβαια στατιστικές μας δείχνουν ότι και στον Καναδά έχει υψηλά ποσοστά οπλοκατοχής. Έτσι, καταλαβαίνουμε ότι δεν είναι μόνο η εύκολη πρόσβαση σε όπλα αλλά και η γενικότερη κουλτούρα της χρήσης, της ευκολίας, της αντεπίθεσης, του φόβου, της ανασφάλειας, της σύγχυσης.
Διαπιστώνουμε λοιπόν από τα παραπάνω ότι πολλοί είναι οι παράγοντες που οδηγούν στην έκφραση ακραίας βίας μέσα από μακελειά. Μπορούμε να προσθέσουμε και άλλα, όπως την έλλειψη παιδείας, την ανοχή στα φαινόμενα εκφοβισμού που γεμίζουν τα θύματα με απωθημένα, το εκπαιδευτικό σύστημα, την απουσία συστημάτων ασφάλειας κτλ. Σίγουρα πρόκειται για ένα φαινόμενο που οφείλεται κατά κύριο λόγο σε παθολογικό ψυχισμό ενός ατόμου, ο οποίος όμως ενισχύθηκε από την αδιαφορία και από την έκθεση σε πολλαπλά ερεθίσματα βίας.
Κλείνοντας, όταν ο Michael Moor ρώτησε τον Marilyn Manson (τραγουδιστή της χαρντ ροκ που κατηγορήθηκε από πολλούς ότι διαφθείρει τους νέους και τους κάνει επιθετικούς) στο ντοκυμαντέρ που έκανε για το μακελειό στο Columbine τι έχει να πει στα παιδιά του σχολείου, αυτός απάντησε "Δε θα τους έλεγα λέξη. Θα άκουγα τι έχουν αυτά να μου πούνε. Και αυτό είναι που δεν έκανε κανένας".
Σχόλια