Μια νέα μελέτη σε αρουραίους δείχνει ότι
το «σβήσιμο» των αναμνήσεων που συνδέονται με την κατανάλωση αλκοόλ θα
μπορούσε να βοηθήσει τα άτομα με προβλήματα αλκοολισμού να παραμείνουν
νηφάλια.
Όπως συμβαίνει με άλλες μορφές εθισμού περιβαλλοντικοί παράγοντες που συνδέονται με την κατανάλωση ποτού – όπως η μυρωδιά της μπίρας – μπορούν να πυροδοτήσουν την ανάγκη για αλκοόλ και να αυξήσουν τον κίνδυνο υποτροπής στα αλκοολικά άτομα. Με την πάροδο του χρόνου το άτομο είναι πολύ δύσκολο να «σπάσει τα δεσμά» του σε ό,τι αφορά αυτές τις επίκτητες συσχετίσεις.
Το μονοπάτι προς τη διαγραφή του εθισμού στο αλκοόλ
Τώρα ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Σαν Φρανσίσκο (UCSF) εντόπισαν έναν πιθανό μοριακό στόχο στον εγκέφαλο αρουραίων ο οποίος μπορεί να μια ημέρα να οδηγήσει σε θεραπείες για τα αλκοολικά άτομα. Η Ντορίτ Ρον, νευροεπιστήμονας στο UCSF και η ομάδα της έδειξαν ότι μπλοκάροντας το μονοπάτι σήμανσης mTORC1 μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο υποτροπής στο αλκοόλ «διαγράφοντας» ουσιαστικά τις αναμνήσεις που συνδέονται με την προηγούμενη συνήθεια κατανάλωσής του. Το συγκεκριμένο μονοπάτι ελέγχει την παραγωγή ορισμένων πρωτεϊνών που συνδέονται με τη μάθηση και τη μνήμη.
Μια ανάμνηση γίνεται «ευάλωτη» όταν ανασύρεται, όπως συμβαίνει με έναν παλιό φάκελο που ξαφνικά κάποιος τον βγάζει από το αρχείο σε μια βιβλιοθήκη. Σελίδες μπορεί να σκιστούν ή να χαθούν προτού ο φάκελος επιστραφεί στο αρχείο για να αποθηκευθεί μακροπρόθεσμα. Διαφορετικές μελέτες έχουν δείξει ότι παρεμβαίνοντας στο μονοπάτι mTORC1 σε αυτό το χρονικό παράθυρο μπορεί κάποιος να αποσταθεροποιήσει την αποκατάσταση της μνήμης και να βοηθήσει στη θεραπεία της διαταραχής μετατραυματικού στρες καθώς και στον εθισμό σε ουσίες.
Πώς οι αρουραίοι εθίστηκαν στο αλκοόλ
Στην τελευταία μελέτη που δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Nature Neuroscience», οι επιστήμονες μετέτρεψαν αρουραίους σε… πότες (και μάλιστα προβληματικούς) αφού τους εξέθεσαν επί επτά εβδομάδες στην επιλογή είτε να καταναλώσουν σκέτο νερό είτε νερό το οποίο περιείχε 20% αλκοόλ. Η δρ Ρον αναφέρει ότι το αλκοολούχο μείγμα πιθανότατα είχε χάλια γεύση για τα τρωκτικά, ωστόσο αυτό δεν τα εμπόδισε να το πίνουν σε μεγάλες ποσότητες.
«Είναι απίστευτο. Δεν χρειάζεται εμείς να κάνουμε τίποτα. Με την πάροδο του χρόνου τα πειραματόζωα αναπτύσσουν μεγάλη προτίμηση για το αλκοόλ» λέει.
Στη συνέχεια οι επιστήμονες στέρησαν το αλκοόλ από τα ζώα επί 10 ημέρες και άρχισαν να τους δίνουν μια μικρή μόνο σταγόνα – αρκετή ώστε η γεύση και η οσμή να τους «ξαναξυπνήσει» τις μνήμες της κατανάλωσής του. Αμέσως μετά από αυτά τα στάδια ορισμένοι αρουραίοι έλαβαν ένα φάρμακο που ονομάζεται ραπαμυκίνη και το οποίο αναστέλλει τη δραστηριότητα του mTORC1.
Η δράση της ραπαμυκίνης
Όλα τα ζώα είχαν εκπαιδευθεί ώστε να πατούν έναν μοχλό για να λάβουν το αλκοόλ. Όπως αποδείχθηκε ωστόσο, εκείνα που έλαβαν ραπαμυκίνη μετά την ανάσυρση της ανάμνησης παρουσίασαν πολύ μικρότερη τάση να αποζητούν το αλκοόλ σε μια περίοδο δύο εβδομάδων.
Σύμφωνα με τη δρα Ρον το ίχνος της ανάμνησης στο οποίο παρεμβαίνει η ραπαμυκίνη είναι πιθανότατα εκείνο που συνδέει τη μυρωδιά και τη γεύση με τις ευχάριστες επιδράσεις της κατανάλωσης αλκοόλ.
Μάλιστα η ραπαμυκίνη δεν φαίνεται να επιδρά στον σχηματισμό της μνήμης, απλώς παρεμβαίνει στην εδραίωση των υπαρχουσών αναμνήσεων ώστε να μην αποθηκευθούν μακροπρόθεσμα μετά την επανενεργοποίησή τους. Πρώιμα τεστ μαρτυρούν ότι η επίδραση του φαρμάκου μπορεί να είναι στοχευμένη και δεν επιδρά στην όρεξη που έχουν τα ζώα για κατανάλωση άλλων λαχταριστών μη αλκοολούχων «ποτών», όπως το ζαχαρόνερο.
Πιθανή θεραπεία
Παρότι η δρ Ρον τονίζει πως η ομάδα της δεν σχεδιάζει να προχωρήσει σε δοκιμές της θεραπείας σε ανθρώπους, αναφέρει ότι άλλες ερευνητικές ομάδες μπορούν να διερευνήσουν τη ραπαμυκίνη ή συγγενείς της ουσίες ως θεραπείες για την κατάχρηση αλκοόλ. Σημειώνεται ότι η ραπαμυκίνη έχει ήδη λάβει έγκριση στις ΗΠΑ ως ανοσοκατασταλτικό φάρμακο σε μεταμοσχευμένους ασθενείς.
Όπως συμβαίνει με άλλες μορφές εθισμού περιβαλλοντικοί παράγοντες που συνδέονται με την κατανάλωση ποτού – όπως η μυρωδιά της μπίρας – μπορούν να πυροδοτήσουν την ανάγκη για αλκοόλ και να αυξήσουν τον κίνδυνο υποτροπής στα αλκοολικά άτομα. Με την πάροδο του χρόνου το άτομο είναι πολύ δύσκολο να «σπάσει τα δεσμά» του σε ό,τι αφορά αυτές τις επίκτητες συσχετίσεις.
Το μονοπάτι προς τη διαγραφή του εθισμού στο αλκοόλ
Τώρα ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Σαν Φρανσίσκο (UCSF) εντόπισαν έναν πιθανό μοριακό στόχο στον εγκέφαλο αρουραίων ο οποίος μπορεί να μια ημέρα να οδηγήσει σε θεραπείες για τα αλκοολικά άτομα. Η Ντορίτ Ρον, νευροεπιστήμονας στο UCSF και η ομάδα της έδειξαν ότι μπλοκάροντας το μονοπάτι σήμανσης mTORC1 μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο υποτροπής στο αλκοόλ «διαγράφοντας» ουσιαστικά τις αναμνήσεις που συνδέονται με την προηγούμενη συνήθεια κατανάλωσής του. Το συγκεκριμένο μονοπάτι ελέγχει την παραγωγή ορισμένων πρωτεϊνών που συνδέονται με τη μάθηση και τη μνήμη.
Μια ανάμνηση γίνεται «ευάλωτη» όταν ανασύρεται, όπως συμβαίνει με έναν παλιό φάκελο που ξαφνικά κάποιος τον βγάζει από το αρχείο σε μια βιβλιοθήκη. Σελίδες μπορεί να σκιστούν ή να χαθούν προτού ο φάκελος επιστραφεί στο αρχείο για να αποθηκευθεί μακροπρόθεσμα. Διαφορετικές μελέτες έχουν δείξει ότι παρεμβαίνοντας στο μονοπάτι mTORC1 σε αυτό το χρονικό παράθυρο μπορεί κάποιος να αποσταθεροποιήσει την αποκατάσταση της μνήμης και να βοηθήσει στη θεραπεία της διαταραχής μετατραυματικού στρες καθώς και στον εθισμό σε ουσίες.
Πώς οι αρουραίοι εθίστηκαν στο αλκοόλ
Στην τελευταία μελέτη που δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Nature Neuroscience», οι επιστήμονες μετέτρεψαν αρουραίους σε… πότες (και μάλιστα προβληματικούς) αφού τους εξέθεσαν επί επτά εβδομάδες στην επιλογή είτε να καταναλώσουν σκέτο νερό είτε νερό το οποίο περιείχε 20% αλκοόλ. Η δρ Ρον αναφέρει ότι το αλκοολούχο μείγμα πιθανότατα είχε χάλια γεύση για τα τρωκτικά, ωστόσο αυτό δεν τα εμπόδισε να το πίνουν σε μεγάλες ποσότητες.
«Είναι απίστευτο. Δεν χρειάζεται εμείς να κάνουμε τίποτα. Με την πάροδο του χρόνου τα πειραματόζωα αναπτύσσουν μεγάλη προτίμηση για το αλκοόλ» λέει.
Στη συνέχεια οι επιστήμονες στέρησαν το αλκοόλ από τα ζώα επί 10 ημέρες και άρχισαν να τους δίνουν μια μικρή μόνο σταγόνα – αρκετή ώστε η γεύση και η οσμή να τους «ξαναξυπνήσει» τις μνήμες της κατανάλωσής του. Αμέσως μετά από αυτά τα στάδια ορισμένοι αρουραίοι έλαβαν ένα φάρμακο που ονομάζεται ραπαμυκίνη και το οποίο αναστέλλει τη δραστηριότητα του mTORC1.
Η δράση της ραπαμυκίνης
Όλα τα ζώα είχαν εκπαιδευθεί ώστε να πατούν έναν μοχλό για να λάβουν το αλκοόλ. Όπως αποδείχθηκε ωστόσο, εκείνα που έλαβαν ραπαμυκίνη μετά την ανάσυρση της ανάμνησης παρουσίασαν πολύ μικρότερη τάση να αποζητούν το αλκοόλ σε μια περίοδο δύο εβδομάδων.
Σύμφωνα με τη δρα Ρον το ίχνος της ανάμνησης στο οποίο παρεμβαίνει η ραπαμυκίνη είναι πιθανότατα εκείνο που συνδέει τη μυρωδιά και τη γεύση με τις ευχάριστες επιδράσεις της κατανάλωσης αλκοόλ.
Μάλιστα η ραπαμυκίνη δεν φαίνεται να επιδρά στον σχηματισμό της μνήμης, απλώς παρεμβαίνει στην εδραίωση των υπαρχουσών αναμνήσεων ώστε να μην αποθηκευθούν μακροπρόθεσμα μετά την επανενεργοποίησή τους. Πρώιμα τεστ μαρτυρούν ότι η επίδραση του φαρμάκου μπορεί να είναι στοχευμένη και δεν επιδρά στην όρεξη που έχουν τα ζώα για κατανάλωση άλλων λαχταριστών μη αλκοολούχων «ποτών», όπως το ζαχαρόνερο.
Πιθανή θεραπεία
Παρότι η δρ Ρον τονίζει πως η ομάδα της δεν σχεδιάζει να προχωρήσει σε δοκιμές της θεραπείας σε ανθρώπους, αναφέρει ότι άλλες ερευνητικές ομάδες μπορούν να διερευνήσουν τη ραπαμυκίνη ή συγγενείς της ουσίες ως θεραπείες για την κατάχρηση αλκοόλ. Σημειώνεται ότι η ραπαμυκίνη έχει ήδη λάβει έγκριση στις ΗΠΑ ως ανοσοκατασταλτικό φάρμακο σε μεταμοσχευμένους ασθενείς.
Σχόλια